Powietrze zanieczyszczane jest przez wszystkie substancje, które nie są jego naturalnymi składnikami lub występują w nim w stężeniu wyższym niż naturalne.
Co zanieczyszcza powietrze?
Powietrze zanieczyszczane jest przez wszystkie substancje, które nie są jego naturalnymi składnikami lub występują w nim w stężeniu wyższym niż naturalne. Mogą to być zanieczyszczenia w postaci substancji stałych (pyły), cieczy lub gazów. Przeważnie są niewidoczne dla ludzkiego oka, ale nawet niewielka zmiana ich stężenia w atmosferze może negatywnie wpływać na zdrowie człowieka i stan całego środowiska naturalnego. Jednocześnie zanieczyszczenia powietrza są najbardziej niebezpieczne ze wszystkich zanieczyszczeń, gdyż łatwo się przemieszczają i mogą skazić wszystkie komponenty środowiska na dużych obszarach.
Światowa Organizacja Zdrowia definiuje powietrze zanieczyszczone jako takie, którego skład chemiczny może ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, roślin i zwierząt, a także na inne elementy środowiska (wodę, glebę).
Rodzaje zanieczyszczeń powietrza
a) zanieczyszczenia stałe (pyłowe)
– pyły (popiół, pyły metali ciężkich, pyły radioaktywne)
– pyłki roślin
– zarodniki grzybów i roślin
b) zanieczyszczenia gazowe
– związki siarki (tlenki siarki, siarkowodór)
– związki azotu (tlenki azotu, amoniak)
– tlenki węgla
– fluor, chrom, brom, jod (ich związki z wodorem, freony)
– związki metaloorganiczne (związki ołowiu, rtęci)
– węglowodory (metan)
Źródła zanieczyszczeń powietrza
a) naturalne
– erupcje wulkanów (popioły i gazy wulkaniczne: dwutlenek węgla CO2, dwutlenek siarki SO2, siarkowodór H2S i in.)
– gejzery (siarkowodór- H2S, arsen i inne metale ciężkie)
– pożary lasów, sawann, stepów (dwutlenek węgla CO2, tlenek węgla CO, pył)
– emisja aerozolu soli morskiej
– burze piaskowe (pyły)
– erozja wietrzna gleb i skał (pyły)
– bagna (metan CH4, dwutlenek węgla CO2, siarkowodór H2S, amoniak NH3)
– wyładowania atmosferyczne (tlenki azotu NOx)
– bakterie i inne organizmy (metan CH4)
– roślinność i grzyby (pyłki, zarodniki)
b) antropogeniczne
– spalanie paliw ciekłych (Diesel)
– spalanie paliw stałych
– paleniska domowe
– przemysł
– ścieranie powierzchni dróg, opon samochodowych, klocków i tarcz hamulcowych ( kurz uliczny)
Skutki zanieczyszczeń powietrza
a) efekty globalne
– zmiany klimatyczne, efekt cieplarniany (zatrzymywanie pewnej ilości ciepła emitowanego do atmosfery spowodowane wzrostem zawartości gazów, głównie tlenków węgla, tlenków azotu, freonów i metanu)
– destrukcja warstwy ozonowej (spadek stężenia ozonu w stratosferze atmosfery ziemskiej, wiązany zwykle z emisją freonów
b) efekty transgraniczne
– kwaśne deszcze (opady atmosferyczne o odczynie kwasowym przy pH mniejszym niż 5,6; zawierają kwasy wytworzone w reakcji wody z pochłoniętymi z powietrza gazami, takimi jak: tlenki siarki, tlenki azotu, siarkowodór, tlenek węgla, chlorowodór)
– eutrofizacja, defoliacja, zakwaszenie gleb, jezior, rzek
– perturbacje klimatyczne i meteorologiczne
c) efekty lokalne
– choroby zwierząt i roślin, zdrowie ludzi i zwierząt
– korozja, destrukcja powierzchni budowlanych
– smogi miejskie (zanieczyszczone powietrze zawierające duże stężenie pyłów i toksycznych gazów, których źródłem jest głównie motoryzacja i przemysł)
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na środowisko
– zdrowie człowieka (choroby przewlekłe, krótkotrwałe ostre objawy)
– klimat (kwaśne deszcze, efekt cieplarniany, dziura ozonowa)
– zwierzęta i rośliny (choroby zwierząt i roślin, a nawet ich wymieranie)
– rolnictwo (zakwaszenie gleb, straty plonów)
– gospodarka (wzrost kosztów leczenia, straty surowców, zniszczenia budynków, konieczne nakłady na ochronę jakości powietrza)
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka
– górne drogi oddechowe i oczy (podrażnienie oczu, nosa i gardła, katar, kaszel, zapalenie zatok, problemy z oddychaniem)
– serce (zawał serca, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca)
– płuca (astma, rak płuc, przewlekła obturacyjna choroba płuc, częste infekcje dróg oddechowych)
– układ rozrodczy (bezpłodność, obumarcie płodu, przedwczesny poród, nieprawidłowy rozwój płodu)
– mózg (problemy z pamięcią i koncentracją, niepokój, stany depresyjne, zmiany anatomiczne w mózgu, choroba Alzheimera, przyspieszone starzenie się układu nerwowego, udar mózgu)
Działanie niektórych związków zanieczyszczających powietrze
– dwutlenek siarki SO2– podrażnienie oczu, nosa i gardła, schorzenia górnych dróg oddechowych, zaburzenia w układzie krążenia, niszczenie barwników roślinnych, przyspieszenie korozji metali
– tlenki azotu NOx- podrażnienie oczu, nosa i gardła, choroby płuc, zawroty i bóle głowy, niszczenie wielu materiałów (np. stopów)
– tlenek węgla CO (tzw. czad)- działanie silnie toksyczne (nawet krótkotrwałe wdychanie może powodować śmierć)
– pyły (np. rtęć, kadm, ołów i ich tlenki)- alergie, choroby dróg oddechowych, działanie rakotwórcze, powodowanie obumierania roślin poprzez blokowanie dostępu do światła
Sposoby przeciwdziałania zanieczyszczeniom powietrza
– ograniczenie emisji spalin
– montowanie wydajnych filtrów kominowych
– wdrażanie nowych technologii przemysłowych
– inwestowanie w ekologiczne paliwa i źródła energii
– tworzenie stref ochronnych i pasów zieleni